Rozwój dziecka

Rozwój fizyczny całokształt procesów biologicznych (biochemicznych i biofizycznych bez sfery życia psychicznego) zachodzących od chwili poczęcia do śmierci danego osobnika. Prowadzi to do dojrzałości biologicznej i zdolności do reprodukcji.

Wyróżniamy 3 grupy procesów zachodzących w przebiegu rozwoju fizycznego:

• wzrastanie
• różnicowanie
• dojrzewanie

WZRASTANIE – zmiany wielkości elementów morfologicznych, przewaga procesów anabolicznych nad katabolicznymi. Tu oceniamy wzrost, tempo wzrastania, rytm wzrastania wyrażony zmianami tempa w różnych okresach rozwoju.

RÓŻNICOWANIE – proces jakościowy i składa się z przebudowy struktury komórek i tkanek (cytohistiogeneza), grupowanie się tkanek w określone organy (organogeneza), wzajemne formowanie kształtów, proporcji (typogeneza).

DOJRZEWANIE – przebiega równolegle z dwoma poprzednimi i oznacza doskonalenie budowy i czynności oraz osiągnięcie max. sprawności.

Rozwój nie przebiega w jednakowym tempie i rytmie, wykazując w kolejnych okresach życia przyspieszenie lub zwolnienie wzrastania i różne natężenie procesów dojrzewania. Również poszczególny narządy i tkanki rozwijają się z właściwym dla nich tempem i rytmem.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ DZIECKA

Endogenne i egzogenne

Genetyczne (endogenne) – determinanty – zespół genów dziedzicznych po rodzicach. Genotyp – zespół informacji genetycznej zawartej w DNA w chromosomach. Kierują one procesami metabolicznymi, ich natężeniem, przebiegiem procesów różnicowania się dojrzewania tkanek i narządów. Konstytucja psychiczna a nawet skłonność do występowania chorób. Genetycznie silniejsze są dziewczynki bo mają XX.

Paragenetyczne – środowisko matczyne, wewnątrzmaciczne.

Środowiskowe – modyfikują one genetycznie zdeterminowany przebieg rozwoju. Zaliczamy tu:

• czynniki biogeograficzne (klimat, ukształtowanie terenu, zasoby mineralne i wodne, świat roślinny i zwierzęcy). W temperaturach umiarkowanych rozwój szybki, wahania szybkości wzrostu (na wiosnę szybciej), nabieranie masy ciała (największe w zimie) – najprawdopodobniej jest to mechanizm hormonalny.
• czynniki społeczno-ekonomiczne, kultura: czyli sytuacja rodzinna, zarobki, warunki mieszkaniowe, higieniczne, poziom wykształcenia, żywienie dziecka, aktywność ruchowa.
• czynniki psychiczne: zmiana środowiska dziecka, stresy (zaburzenia sekrecji hormonów).
• choroby przewlekłe

ROZWÓJ MORFOLOGICZNY I ODRĘBNOŚCI CZYNNOŚCIOWE NARZĄDÓW I UKŁADÓW

• Proporcje ciała: określamy w 3 proporcjach wysokość głowy, długość tułowia i długość kończyn. U noworodka 1:2:1; u dorosłego 1:3:4.
• Kościec: u noworodka przeważa tkanka chrzęstna. Tworzenie się tkanki kostnej na podłożu chrząstki określa się nazwą punktu kostnienia. Punkty kostnienia pojawiają się w określonej kolejności i w określonym wieku, stąd też na ich podstawie określamy czy wiek kalendarzowy jest zgodny z tzw. wiekiem kostnym (na podstawie Rtg nadgarstka i nasad kości przedramienia)
• Układ mięśniowy: I etap do 3 r ż. opanowanie podstawowych umiejętności ruchowych – postawa pionowa (3 kroki milowe) chodzenie, bieganie, II etap od 4 r ż do okresu dojrzewania – zwiększenie koordynacji oraz dokładności ruchów, wyspecjalizowanie poszczególnych grup mięśniowych, III etap -dalsza koordynacja w pracach precyzyjnych.

Uwaga: wady postawy (w 8-9 r ż.) Fizjologia w pierwszych latach życia lordoza lędźwiowa „Brzuch do przodu”, fizjologiczne płaskostopie.

• Skóra: cienka i delikatna – skłonność do uszkodzeń, większy stosunek powierzchni do masy ciała – skłonność do oziębienia lub przegrzania. Na podstawie pomiaru grubości tkanki podskórnej ocenia się stopień odżywienia dziecka.
• Układ oddechowy: Płuca niemowlęcia mało pojemne 50 ml, u dorosłego 400 ml. Duże zapotrzebowanie na tlen stąd przy tak małej pojemności częstsze są oddechy noworodek – 40-60/min., 3 – latek 30/min, u dorosłego – 16/min.
• Układ krążenia: serce stosunkowo duże ale mała pojemność stąd szybciej pracuje.
• Układ pokarmowy: U niemowląt jelita są dłuższe niż u dorosłego w stosunku do długości ciała, wolniejsza perystaltyka sprzyja dłuższemu przebywaniu pokarmów i lepszemu trawieniu. Błony śluzowe są delikatne i większe mają ukrwienie stąd łatwe procesy zapalne. Wątroba słabsza niedojrzałe mechanizmy enzymatyczne przy wysokim metabolizmie stąd powikłania zatruć większe.
• Układ moczowy: Mniejsze przesączanie kłębkowe i mniejszy przepływ przez nerki.
• Układ nerwowy: Dojrzewanie powoli, szybkie wyczerpywanie się i znużenie, chwiejność emocjonalna. Najszybciej tkanka nerwowa dojrzewa między 1 a 3 r ż., następnie w wieku dojrzewania.

ROZWÓJ PSYCHOMOTORYCZNY DZIECKA

Na rozwój psychiczny mają wpływ wyposażenie biologiczne organizmu, własna aktywność dziecka, czynniki środowiskowe, wychowanie.

• OKRES NIEMOWLĘCY ( do 1 r ż.) – posiada odruchy: ssania, połykania, szukania, chwytny, Moro. Odruchy te zależą od czynności ośrodków podkorowych stopniowo niektóre z nich zanikają (Moro). Rozwój przebiega wg prawa głowowo – ogonowego czyli: gałki oczne, głowa, szyja, ręce, tułów nogi, ze stopniową pionizacją postawy ciała.

Zdolności motoryki małej czyli sięganie, chwytanie i manipulacja wg prawa proksymo-dystalnego: ruchy w stawach barkowych, stawy łokciowe, nadgarstkowe stawy śródpaliczkowe. Chwytanie łokciowo-dłoniowe (4-5 m ż.), chwytanie dłoniowe proste czyli zagarnianie (5-6), chwyt nożycowy, (7-8) chwyt pęsetkowy (9) Prawidłowy rozwój zależy od więzi emocjonalnej i stymulowania jego aktywności przez bodźce. Niemowlę ma wrodzone popędy, przede wszystkim ciekawość poznania, a pozbawione wrażeń wpatrzone tylko w sufit nie trenuje swego mózgu, nie rozwija się i zostaje w tyle w stosunku do swoich rówieśników.

• OKRES PONIEMOWLĘCY (do 3 r ż.) – doskonalenie ruchowe – ruchy stają się płynne i pewne, celowe, rozwój mowy biernej (rozumienie) i czynnej dziecko zaczyna mówić zdaniami, zmienność stanów emocjonalnych. Przełom w kształtowaniu się egozentryzm (ja), negatywizm (wszystko na nie), upór, pod koniec 3 r ż. potrafi poinformować czy jest chłopcem czy dziewczynką. Częste infekcje dróg oddechowych i przewodu pokarmowego.
• OKRES PRZEDSZKOLNY (do 7 r ż.) dalsze doskonalenie ruchów (chód, bieganie, skoki, manipulacja). Zwiększa się zaradność i samodzielność dominuje ruchliwość, impulsywność, skłonność do agresji, egocentryzm. Około 5 r ż. Wzrasta aktywność intelektualna, dociekliwość, rozwój wyobraźni, koncentracja uwagi lepsza. W wieku 6-7 lat dziecko swobodnie posługuje się mową potoczną. Kształtują się sposoby zachowania, nawyki, wzory osobowościowe przez naśladowanie rodziców. Częste infekcje dróg oddechowych
• MŁODSZY OKRES SZKOLNY (7-12) rozwój intelektualny, poczucie obowiązku związane z nauką w szkole, zwiększenie zasobu wiadomości, samodzielność myślenia, postęp w myśleniu abstrakcyjnym, krytycyzm. W początkowym okresie mogą się ujawniać trudności z czytaniem i pisaniem (dysleksja i dysgrafia). Rozwój kontaktów społecznych. Ostre przejawy antagonizmu płci. Na postęp w nauce wpływają środowisko rodzinne, czynniki dydaktyczno-pedagogiczme oraz grupy rówieśnicze.

UWAGI

Wszelkie zaburzenia rozwoju psychomotorycznego dotyczące jego tempa i rytmu mogą wskazywać na uszkodzenie CUN trwałe lub przemijające związane z przejściową chorobą.

Wiek rozwojowy oceniamy na podstawie:

• wiek morfologiczny – ocena mierników antropometrycznych (wysokość, masa ciała, proporcje.
• wiek kostny – ocena dojrzałości układu kostnego wyrażona w latach, w odniesieniu do wartości średnich dla populacji.
• wiek zębowy – ocena stanu dojrzałości uzębienia oparta na wyrzynaniu zębów.
• wiek wtórnych cech płciowych – na podstawie drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych

Pełną informacje o wieku rozwojowym uzyskuje się oceniając wszystkie mierniki równocześnie.

pixabay.com